Sala Lustrzana

Sala Lustrzana położona jest na pierwszym piętrze w centralnej części gmachu. To najbardziej reprezentacyjna sala konferencyjna, do której prowadzą główne schody wewnętrzne usytuowane na osi historycznej części budynku od strony południowej. Węzeł komunikacyjny, utworzony po II wojnie światowej łączy bezpośrednio klatkę schodową z Salą Lustrzaną, trzema innymi salami konferencyjnymi, windą, pokojem administracyjnym PAN ZDP oraz dwoma skrzydłami budynku biegnącymi w kierunku południowym. Obszar ten może być wykorzystywany jako czasowe foyer w roli przestrzeni bufetowej towarzyszącej wydarzeniom, a także jako lokalizacja stoiska wydawniczego lub sekretariatu konferencji (stylowe meble). Cennym elementem wystroju wnętrz w tej części budynku są obrazy przedstawiające portrety zbiorowe członków Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (pędzla Bronisława Kopczyńskiego, 1916) oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (autorstwa Stanisława Lentza, 1912). Znajduje się tu także stała wystawa planszowa umieszczona na filarach, poświęcona historii Pałacu Staszica przygotowana przez PAN Archiwum. Wyjątkowego charakteru nadają wnętrzu rzeźby z kolekcji Zofii Wolskiej.
Sala o powierzchni 168 metrów kwadratowych, znajdująca się w miejscu historycznej, amfiteatralnej sali posiedzeń WTPN zaprojektowana jest z myślą o dużych wydarzeniach publicznych. Odbywają się w niej nie tylko konferencje, ale także wszelkiego rodzaju uroczystości, finały konkursów i olimpiad przedmiotowych, obchody rocznic, prezentacje oraz koncerty muzyczne. Pomieszczenie wyposażone jest w nowoczesny sprzęt multimedialny, stylową mównicę z logo TNW oraz scenę usytuowaną w części prezydialnej. Do dyspozycji organizatorów wydarzeń pozostają także fortepian i sprzęt nagłaśniający. Miejsca przeznaczone dla widowni, zaprojektowane w ustawieniu teatralnym mogą pomieścić 130 osób. Ponadto istnieje możliwość wykorzystania galerii, obejmującej 50 miejsc siedzących, która zwłaszcza podczas koncertów w części usytuowanej vis-à-vis sceny tworzy wrażenie empory (znajduje się na wysokości drugiego piętra). Stylizacja na neoklasycyzm warszawski nadaje sali charakteru podniosłości, ale utrzymanej w tonie lekkim i uroczystym, nie przytłaczającym nadmiarem elementów zdobniczych. Nawiązania do antyku widoczne są w projekcie kolumn utrzymanych w porządku jońskim, wnęk z XIX-wiecznymi rzeźbami popiersi uczonych oraz zdobniczych kandelabrów. Dodatkowy efekt tworzą linia luster wprowadzona w ścianę wejściową (dająca  wrażenie głębi), rząd cyrklowych okien w ścianie frontowej oraz unikatowy bogato zdobiony sufit.
Okna balkonowe, biegnące wzdłuż ściany północnej budynku otwierają widok na Krakowskie Przedmieście w stronę Starego Miasta. To jedyny punkt w stolicy pozwalający na uchwycenie tej perspektywy znanej m.in. z obrazów Canaletta. Ujęcie dostępne z okien Sali Lustrzanej jest wykorzystywane przez fotografów, grafików i operatorów filmowych.

Zarówno Sala Lustrzana, jak i fragment budynku z nią sąsiadujący utrzymane są w stylu neoklasycznym, nawiązującym do projektu pierwszego architekta gmachu Antoniego Corazziego. Piotr Biegański, projektując przestrzeń prowadzącą do tej sali w latach 40. XX wieku, przed Salą Lustrzaną umieścił zbiór kolumn jońskich ustawionych wzdłuż linii równoległej do ściany południowej. Tworzą one analogię z linią kolumn stanowiących element fasady tej części pałacu od strony dziedzińca oraz z elementami dwukondygnacyjnego portyku kolumnowego zamykającego go przy wyjściu na ulicę Świętokrzyską. Kolumnada usytuowana po stronie zewnętrznej budynku celowo została odsunięta od ściany w celu utworzenia wrażenia gry światła i wyeksponowania najważniejszego fragmentu wnętrz pałacu – właśnie przestrzeni przed Salą Lustrzaną. Powstały w ten sposób efekt optyczny widoczny jest zwłaszcza w pierwszej połowie dnia w porze słonecznej. Marmurowa posadzka z motywem szachownicy przed salą współgra z piedestałem kolumn z tego samego materiału oraz z poręczami z lanego żelaza, nawiązującymi do pierwotnego wystroju Pałacu Staszica (marmur chęciński, którym wyłożono wówczas schody stanowił pierwsze tego typu rozwiązanie na ziemiach polskich). Z kolei bazy kolumn komponują się z kolorem wybranych ścian i filarów usytuowanych bliżej wejścia do sali. Charakteru tej przestrzeni dopełniają dywany, żyrandole i cztery ozdobne kinkiety (w tym z motywem orła lanego w brązie).
Ściana południowa, w której znajdują się trzy cyrklowe okna wychodzące na dziedziniec w czasach Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (działającego w pałacu od 1823 do 1831 roku) stanowiła element sali posiedzeń. To na niej znajdował się fryz dłuta Pawła Malińskiego (ucznia Bertela Thorvaldsena, autora posągu Kopernika)[1], ukazujący alegorie Apolla z Muzami a także murowany kominek i obraz pędzla Blanka. Obok płaskorzeźb Malińskiego salę zdobiła także sztukateria Mikołaja Vincentiego[2]. Cały obszar znajdujący się pomiędzy tą ścianą (pustka na wysokości pierwszego piętra nad klatką schodową) a Salą Lustrzaną, w XIX wieku przynależał do ogromnej amfiteatralnej sali posiedzeń Towarzystwa, mieszczącej kilkaset osób. Część prezydialna przylegała do wspomnianej ściany południowej, z kolei fragment budynku biegnący wzdłuż linii okien frontowych w Sali Lustrzanej nie był jej częścią – poprowadzony był tędy gabinet mineralogiczny, pełniący rolę przestrzeni ekspozycyjnej, który łączył Salę Dąbrowskiego z bibliotekami oraz przejściem do sali posiedzeń. Posiadała ona wówczas cztery wejścia prowadzące na amfiteatr ozdobiony kolumnadą w porządku korynckim oraz do części prezydialnej, zaś komunikacja między piętrowa odbywała się dzięki empirowym schodom w stylu włoskim, poprowadzonym w bocznej części holu.
W czasie przebudowy pałacu przez Rosjan według projektu Władimira Pokrowskiego sala posiedzeń została zaadoptowana na przestrzeń cerkwi św. Tatiany Rzymianki[3] (1892) i zastąpiona prostokątnym, obszernym pomieszczeniem z dwoma rzędami okien. Sklepienie z polichromii w partii środkowej imitowało niebo niebieskiej barwy ze złotymi gwiazdami, znajdowało się na nim także przedstawienie Ducha Świętego w obłokach. Kolumny zostały zamaskowane absydą i niszami przy sklepieniu, płaskorzeźby zasłonięte cynkową blachą, kapitele, gzymsy i detale architektoniczne zamalowano na biało i pozłocono. W świątyni urządzonej na planie krzyża ulokowano w nawie głównej ołtarz patronki zaś w ramionach transeptu ołtarz św. Cyryla i Metodego (nawiązujący do pierwszej cerkwi na II piętrze) oraz ołtarz Św. Mikołaja Cudotwórcy. Znajdowały się tu również trzy prezbiteria. Przebudowa sali posiedzeń na cerkiew zmieniła plan wnętrza tak gruntownie, że nigdy potem nie zdołano przywrócić mu dawnego wyglądu. Zniesiono wówczas także corazziański układ klatki schodowej zastępując ją podwójną, centralną klatką na osi budynku.
W procesie rekonstrukcji pałacu po odzyskaniu niepodległości Marian Lalewicz w latach 20. XX wieku utrzymał owo ułożenie schodów przy ścianie południowej, chociaż nie prowadziły już do wysokości drugiego piętra, jak w przypadku projektu Pokrowskiego. Koniecznym okazało się także utrzymanie przesunięcia sali do ściany frontowej. Lalewicz przyjął rozwiązanie zdaniem Biegańskiego nieco wadliwe funkcjonalnie i optycznie, gdyż prezydium ustawione zostało tyłem do światła, brak też było bezpośredniego połączenia sali z główną klatką do której prowadziły dodatkowe przejścia. Sala nawiązując do empiru szkoły petersburskiej XIX wieku miała przesadnie dużą, nienaturalną skalę bez odniesień do stylistyki corazziańskiej (Lalewicz jako absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu także z zewnątrz nadał budynkowi cech petersburskiego akademizmu).
W czasie odbudowy pałacu po zniszczeniach wojennych w latach 40. XX wieku Piotr Biegański w oparciu o istniejący układ pomieszczeń wprowadził korekty i zmiany, mające na celu przywrócenie wnętrzom charakteru neoklasycznego. Wprowadził wspomniany węzeł komunikacyjny przed salą a także obrócił jej oś równolegle do fasady frontowej, poprawiając urządzenie oraz tworząc bezpośrednie połączenie z klatką schodową. Wspomniana kolumnada w stylu corazziańskim została wprowadzona w części dla widowni – na ścianie przeciwległej do prezydium. Biegański podjął decyzję o „zróżniczkowaniu wysokości wnętrza”, by posłużyć się jego określeniem, poprzez utworzenie trzystronnej galerii w kondygnacji II piętra. Podniesienie stropu zostało uwzględnione, co ciekawe, tylko w środkowej części dzięki czemu został uzyskany efekt głębi imitującej wklęsłość kopuły, która stanowi sklepienie sali na III piętrze.

System nazewniczy sal konferencyjnych w Pałacu Staszica z jednej strony związany jest z prowadzaną w gmachu działalnością (obecnie i w przeszłości), z drugiej ze sferą pamięci uobecniającą się poprzez dobór eksponatów i wyposażenie wnętrz oraz poprzez gesty symboliczne. Działania podjęte w 2020 roku na rzecz domknięcia systemu nazewnictwa sal w pałacu nastawione były na utworzenie całościowej struktury w obrębie budynku, widocznej także w nazewnictwie i związanym z nim zbiorze znaczeń. Wykorzystano utworzoną dotychczas sytuację toponimiczną, gdzie mamy do czynienia z zestawem nazw upamiętniających działalność a) w obszarze nauk humanistycznych i edukacji (Staszic, Kołłątaj), b) w obszarze nauk ścisłych (Skłodowska), c) w obszarze działań tożsamościowych i ideowych (okrągły stół). Istniejąca luka dotyczyła działalności prospołecznej i muzealnictwa, które stanowiły ważny element działań i kształtu Pałacu Staszica w przeszłości. Została wypełniona odniesieniami do najbardziej reprezentacyjnych egzemplifikacji historycznych – Sali Dąbrowskiego oraz Muzeum Erazma Majewskiego. Istotne było utrzymanie wszystkich nazw sal w typologii nazw upamiętniających (co jest zbieżne z profilem i misją instytucji ulokowanych w gmachu) oraz uwzględnienie różnego rodzaju działań, będących wyrazem nurtów myślowych całych formacji.
Brak jak dotąd wytycznych w obszarze nazewnictwa pomieszczeń w gmachach publicznych, a istniejące normy odnoszą się głównie do kwestii językoznawczych. Nie dotyczy to jednostkowego przypadku, ale ogółu zjawisk związanych z nazewnictwem tego rodzaju, inaczej niż w przypadku nazewnictwa miejskiego posiadającego określone wytyczne. Analiza tego zagadnienia na przykładzie Pałacu Staszica umożliwiła, między innymi, opracowanie ogólnych zasady nadawania nazw w nazewnictwie zamkniętych przestrzeni publicznych (w oparciu o zasady z zakresu nazewnictwa miejskiego) oraz opracowanie typologii nazw zamkniętych przestrzeni publicznych – w oparciu o studium trzech przypadków: Pałacu Staszica, Pałacu Kultury i Nauki i Uniwersytetu Warszawskiego.
Sala Lustrzana stanowi przypadek nazwy związanej ze stylistyką[4], podobnie jak Sala Gotycka czy Sala Marmurowa w PKiN czy Sala Złota w gmachu UW. Jest to jedyna nazwa tego typu w Pałacu Staszica, obok nazw upamiętniających a) związanych z daną działalnością (Sala Okrągłego Stołu); b) związanych z daną postacią (gen. J. H. Dąbrowski, H. Kołłątaj, S. Staszic, M. Skłodowska-Curie, E. Majewski).
Pałac Staszica może zatem być uznawany za modelowy przykład spójnego projektu nazewniczego przyjętego dla danego obiektu[5].

Pierwsze zebranie WTPN w Pałacu Staszica w sali posiedzeń[6] odbyło się w 1823 roku, zaś w styczniu 1824 miała miejsce inauguracja działalności w murach gmachu podczas pierwszego otwartego posiedzenia z udziałem publiczności. W pomieszczeniu tym na ścianach ponad górną krawędzią okien i wnęk znajdowało się siedemnaście rzeźbionych popiersi, zaś w górnej linii ścian ulokowano oprócz popiersi pisarzy i uczonych także popiersia hetmanów i generałów, tworzących grupę reprezentantów dwóch nurtów działalności ważnych dla członków Towarzystwa[7]. W sali posiedzeń znajdował się także obraz Mikołaja Kopernika z uczniami, wielki globus i luneta – symbole łączące jej wystrój z pomnikiem astronoma ulokowanym przed gmachem.
Po likwidacji Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w ramach represji po powstaniu listopadowym (1831) zbiory skonfiskowano, zaś pałac pozostał niezagospodarowany. W roku 1833 został skonfiskowany również budynek WTPN i za zgodą cara sprzedany Generalnej Dyrekcji Loterii. Akt ten miał na celu zatarcie pamięci o pierwotnym przeznaczeniu domu nauki, który stał się domem rozrywki, zaś w sali. Decyzja w sprawie usytuowania w gmachu Dyrekcji Loterii (1830–1862) zapadła formalnie dopiero w 1835 roku, kiedy to car Aleksander wydał zgodę, by sprzedać gmach Komisji Skarbu w celu umieszczenia w niej Komisji Loterii. Franciszek Pułaski w przemówieniu na zebraniu pierwszego Komitetu Odbudowy Pałacu Staszica określił, że „urządzono w nim igrzysko materialnych pożądań”, dołączając ten gest do listy innych destrukcyjnych działań prowadzonych przez rząd rosyjski wobec pałacu.
Przez krótki czas działały w gmachu Akademia Medyko-Chirurgiczna (1857–1862) i wydział Szkoły Głównej. Aula zbyt duża, jak na zajęcia szkolne, pod względem akustyki i temperatury nie spełniała wymogów ówczesnego rektora. W 1862 roku w pałacu zostało ulokowane I gimnazjum męskie zwane ruskim wraz z internatem, w 1877 rozpoczęto prace nad projektem przebudowy sali posiedzeń, która przekształcona na cerkiew św. Tatiany Rzymianki (1892-1893) zmieniła całkowicie wygląd[8].  Po likwidacji cerkwi po wyjściu Rosjan w budynku znajdował się Dom Żołnierza i żołnierska gospoda niemiecka, zaś w sali ulokowała się oficerska loża masońska. W 1924 roku zrealizowano uchwałę z roku 1919, w myśl której Rząd miał wydzierżawić pałac Staszica Towarzystwu Naukowemu Warszawskiemu. Prezentowane pomieszczenie odbudowane przez Lalewicza ponownie zaczęło pełnić rolę przestrzeni konferencyjnej. Dzięki pracom na rzecz odbudowy pałacu po II wojnie światowej już w 1947 sala posiedzeń była w połowie zrekonstruowana, zaś w listopadzie 1948 członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, obradujący tymczasowo w auli uniwersytetu przeszli do nowego pomieszczenia konferencyjnego w Pałacu Staszica. Nadany mu wówczas wygląd Sala Lustrzana zachowała do dzisiaj.

Członkowie XIX-wiecznego WTPN obok dążenia do podtrzymywania tożsamości i zachowania dziedzictwa kulturowego, istotny nacisk kładli także na kwestie rozwoju technicznego kraju. Dzięki Stanisławowi Staszicowi powstało wiele instytucji społecznych zaś założone przez niego Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie było początkiem myślenia demokratycznego, znajdującego urzeczywistnienie w uwłaszczeniu chłopów i nadaniu im własności ziemi oraz utylitaryzmu społecznego. To początek idei pracy organicznej a także szczegółowo opracowany plan funkcjonowania spółdzielni, która zainicjowała tego typu instytucje na ziemiach polskich. „Rozwój gospodarczy znajduje również swe odbicie w kierunku prac Towarzystwa, nastawiającego się coraz bardziej na nauki ścisłe i techniczne, oraz akcentującego silnie związek nauki z potrzebami gospodarczymi kraju” – pisał Jerzy Michalski[9]. Konkursy wspierające działalność na rzecz rozwoju przemysłu organizowane przez Towarzystwo, by wymienić tu choćby konkurs na projekt najtańszego połączenia rzek kanałami w celu spływania nimi towarów za granicę, czy na najlepsze (pod względem materiałowym) domy dla włościan, stanowiły jedną z form wdrażania postulatów dotyczących użyteczności nauk propagowanych przez Towarzystwo. Ponadto organizacja otwartych odczytów naukowych, prowadzenie bibliotek publicznych i wydawnictw oraz organizacja przestrzeni muzealnych, nastawionych na obecność publiczności w murach Pałacu Staszica stanowiły ważny element programu WTPN.
Działalność instytucji naukowych skupionych dzisiaj wokół Pałacu Staszica (PAN, TNW i inne Towarzystwa naukowe) stanowi ciągłość z poprzednimi pokoleniami badaczy. Ciągłość ta uobecnia się w utrzymania ideałów i głównych założeń działalności naukowo-kulturalnej, które funkcjonują do dzisiaj pomimo przerw i zwrotów. Oprócz działań badawczych i spotkań naukowych ważny jest także aspekt społeczny podejmowanych aktywności, który przybiera charakter badań prowadzonych w odpowiedzi na bieżące wyzwania, ale także organizacji życia kulturalnego. Sala Lustrzana oraz Pałac Staszica stanowią przestrzeń integrującą nie tylko przedstawicieli różnych instytucji, środowisk czy pokoleń, ale także miejsce popularyzacji nauki, upamiętnień i celebracji ważnych wydarzeń. To przestrzeń, która dzisiaj podobnie jak w XIX i XX wieku jest otwarta na społeczeństwo – w sensie dosłownym (organizacja wydarzeń publicznych i festiwali) oraz metaforycznym (prace badawcze) bo, jak pisano na łamach dawnej prasy, „Tradycja, nawiązanie ciągłości dziejowej i kulturalnej, sprzęgniecie się w jedno ogniwo usiłowań pradziadów z usiłowaniami prawnuków – to rzecz wielka, to fundament wszelkiej pracy, podejmowanej dla narodu, z myślą o jego przeszłości i przyszłości. Przybytkiem tej właśnie tradycji jest właśnie […] Pałac Staszica”[10].

Aleksandra Wójtowicz

[1] Płaskorzeźby Malińskiego wyobrażające postaci mitologiczne zdobiły tympanon pałacu Zamoyskich sąsiadującego z Pałacem Staszica. Gmach ten został odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1948-1950 pod kierunkiem Mieczysława Kuźmy.
[2] Vincentini był prawdopodobnie autorem maski pośmiertnej Staszica sporządzonej w 1826 roku, zaś Maliński autorem modelu popiersia. Po tym jak model przeleżał w zapomnieniu niemal osiemdziesiąt lat został wykorzystany podczas przygotowani odlewu posągu Stanisława Staszica w Białogonie (1931), który znajduje się w holu głównym w Pałacu Staszica oraz w kilku innych miejscach w Polsce (rzeźba odlana z tego modelu znajduje się także na grobie Staszica na warszawskich Bielanach). Postać w robotniczym stroju stojąca na tle koła zębatego, przy kowadle z młotem i płonącą pochodnią w dłoniach, wyobrażona na postumencie ma związek z pomnikami pracy, których alegorie stanowiły temat płaskorzeźb Malińskiego wykonywanych na polecenie Staszica (Pomnik Budowniczych Szosy Brzeskiej czy dekoracja fasady dawnego Pałacu Mostowskich w postaci płaskorzeźb wyobrażających Rolnictwo, Budownictwo, Przemysł i Handel).
Ustalenia poczynione przez Jana Główkę, tenże, maszynopis. Zob. także . J. Główka, Dzieje pomnika Stanisława Staszica w Kielcach, „Zeszyty Staszicowskie” 2002, z. 3; tenże, Portret Stanisława Staszica w medalierstwie. Na marginesie wystawy „Dzieło Stanisława Staszica”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 1993, t. 17.
[3] Trzeba zaznaczyć, że najpierw w Pałacu Staszica urządzono cerkiew domową dla uczniów i nauczycieli na drugim piętrze – wyświęcono ją w marcu 1866 roku. Zaprojektowana była na wzór dawnych bazylik chrześcijańskich w kształcie trójramiennego krzyża z wydłużonym środkowym ramieniem. Zajmowała przestrzeń znajdującą się nad dawną salą posiedzeń, gabinetem mineralogicznym, zbrojownią – po stronie wschodniej i biblioteką polską – po stronie zachodniej. Nad pokojem dawnej biblioteki dzieł obcych znajdowała się sala rekreacyjna. Ściany i sklepienia zdobił malarski ornament w stylu XVII wieku. Sala na drugim piętrze okazała się za mała, gdyż  świątynia musiała pomieścić nie tylko uczniów gimnazjum męskiego ulokowanego w czasach Apuchtina w pałacu, ale wszystkich uczniów prawosławnych uczęszczających do warszawskich szkół. Zdecydowano więc o urządzeniu cerkwi pod wezwaniem Św. Tatiany Rzymianki w dawnej sali posiedzeń WTPN na pierwszym piętrze.
Opis cerkwi świętych Cyryla i Metodego oraz dalszy opis cerkwi Św. Tatiany Rzymianki sporządzony w oparciu o: P. Biegański, Pałac Staszica. Siedziba Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Warszawa 1951; Kolekcja planów architektonicznych, Pałac Staszica, przebudowa 1890, sygn.83, Archiwum Państwowe w Warszawie; Kraushar A., Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832. Monografia historyczna osnuta na źródłach przez Aleksandra Kraushara, Mecenasa, Członka B. Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, Towarzystwa Poznańskiego Przyjaciół Nauk, Komisji Historycznej Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków-Warszawa 1900; M. Lalewicz, „Pałac Staszica” w Warszawie. Zarys historii budowy, przebudowy i odbudowy, w: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1932; Z. Librowicz, Car w polskiej niewoli, przeł. G. Wiśniewski, posłowie J. Maciszewski, Warszawa 1994; P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915, Warszawa 1991; P. Przeciszewski, Warszawa. Prawosławie i rosyjskie dziedzictwo, Warszawa 2011.
[4] Zob. typologia nazw zamkniętych przestrzeni publicznych, w: A. Wójtowicz, Projekt nadania nazw salom konferencyjnym pozostającym bez nazwy (nr 006 i nr 300) w Pałacu Staszica, materiały PAN ZDP, Warszawa 6.10.2020, maszynopis, por. p. 7 do opisu Sali im. H. Kołłątaja.
[5] Tym bardziej, że Pałac Kultury i Nauki (by pozostać przy drugim obok Pałacu Staszica obiekcie stanowiącym siedzibę Polskiej Akademii Nauk) stanowi przypadek, w którym dobór nazw sal publicznych wydaje się dość skomplikowaną strukturą, przy czym kilka nazw jest jeszcze śladem przeszłości i znakiem dawnego ustroju. W PKiN mamy do czynienia z następującym zbiorem nazw sal publicznych (pozostając przy opracowanej typologii): 2 nazwy funkcyjne – Sala Kongresowa, Sala Koncertowa (VI piętro); 4 nazwy związane ze stylistyką – Sala Marmurowa, Sala Ratuszowa (II p)., Sala Renesansowa, Sala Gotycka (VI p.); Nazwy upamiętniające: -2  związane z daną działalnością – Sala Trójki (II p.), Sala Warszawska (IV p.); -11 związanych z daną postacią, z czego 1 architekta, autora projektu PKiN Sala Rudniewa (IV p.); 11 literatów i pisarzy Sala Mickiewicza, Sala Puszkina (sąsiadujące z Salą Kongresową), Sala Sienkiewicza, Sala Korczaka, Sala Kisielewskiego (II p.), Sala Broniewskiego, Sala Kruczkowskiego (IV p.); Sala Gałczyńskiego, Sala Witkacego, Sala Miłosza, Sala Szymborskiej, Sala Reymonta (IV p.); 2 radzieckich kosmonautów Sala Tierieszkowej (sąsiadująca z Salą Kongresową), Sala Gagarina (IV p.); 2 naukowców XV-wiecznego astronoma Sala Kopernika (sąsiadująca z Salą Kongresową), fizyka i chemika z przełomu XIX i XX wieku Sala Skłodowskiej (IV p.), 1 aktorki i reżyserki Sala Mikołajskiej (II p.), 1 polityka i prezydenta Warszawy Sala Starzyńskiego (IV p.).
Wójtowicz, Projekt nadania nazw salom konferencyjnym pozostającym bez nazwy (nr 006 i nr 300) w Pałacu Staszica, materiały PAN ZDP, Warszawa 6.10.2020, maszynopis.
[6] Rycina przedstawia wnętrze sali posiedzeń WTPN według Aleksandra Kraushara (w jednym z artykułów na łamach prasy) datowana została na lata 40. XIX wieku, wykonana – jak podaje Kraushar – przez Kazimierza Mordasiewicza na podstawie wycinków z gazet oraz opisu Gołębiowskiego. To jedyna zachowana ilustracja dawnej Sali posiedzeń w Pałacu Staszica i przedrukowywana zazwyczaj bez podawania źródła i autora. Zob. także Ł. Gołębiowski, Opisanie historyczno-statystyczne miasta Warszawy, wyd. Glugsberga 1827, s. 154-155.
[7] Pośród nich znajdowały się popiersia Adama Naruszewicza, Jana Kochanowskiego, Ignacego Krasickiego, Stanisława Potockiego, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Heweliusza, Marcina Poczobutta-Odlanickiego, Michała Bergonzoniego, Karola Wyrwicza, Jerzego Ossolińskiego, Andrzeja i Józefa Załuskich, ks. Konarskiego, Jana Zamoyskiego, Jana Sobieskiego, Jerzego Mniszcha, hetmana Stefana Czarnieckiego, Jerzego Ossolińskiego, Jana III Sobieskiego a także popiersia dwóch prezesów Towarzystwa – Jana Chrzciciela Albertrandiego i Stanisława Staszica.
[8] Salę zdobił ikonostas autorstwa Szutowa, ikony były zaś pędzla Iwana Kramskiego – wielkiego malarza rosyjskiego romantyzmu, twórcy obrazu Chrystusa w wieńcu cierniowym umieszczonego w cerkwi a także czterech ikon bogato rzeźbionego ikonostasu głównego. Były to wizerunki Zbawiciela, Matki Boskiej, św. Tatiany oraz św. Bazylego Wielkiego. Dwadzieścia ikon do dwóch mniejszych ikonostasów namalował Responin, do ich zbioru włączono także elementy pochodzące z ikonostasu znajdującego się wcześniej w cerkwi św. Cyryla i Metodego. Znajdowało się tu także sześć ikon na wrotach przedstawiających czterech ewangelistów i sceny przedstawiające Ostatnią Wieczerzę oraz Zwiastowanie, ikony zdobiące północne i południowe drzwi przedstawiające Archaniołów Michała i Gabriela, niewielka ikona Chrystusa modlącego się na pustyni autorstwa Iwana Kramskoja, znajdująca się po prawej stronie pod obrazem Niesienie krzyża pędzla Pawła Swiedomskiego. W układzie symetrycznym znalazł się po lewej stronie obraz Kazanie Chrystusa na Górze, zaś za ołtarzem ikona Matki Boskiej. Kiedy w 1919 roku gmach na zasadzie dzierżawy przeszedł w ręce Towarzystwa Naukowego Warszawskiego obrazów i ikonostasów już tam nie było, gdyż zostały wcześniej wywiezione przez Rosjan lub zaginęły w 1915 roku, w czasie okupacji niemieckiej. Duże obrazy Swiedomskiego wykonane na płótnie i naklejone na ścianę (przedstawiające drogę na Golgotę i kazanie Chrystusa na Górze Oliwnej) zdjęto w roku 1927 i przekazano kościołowi Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie. Pierwszy Komitet Odbudowy Pałacu Staszica podjął decyzję o zamalowaniu malowideł Blinowa wykonanych na tynku, Lalewicz w raportach wskazywał, że decyzję tę argumentowano ich niewielką wartością, która nie dorównywała kosztowi renowacji.
Wójtowicz, Metamorfozy Pałacu Staszica, Warszawa 2017.
[9] J. Michalski, Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Warszawa 1953, s. 9.
[10] APW, Zbiór Korotyńskich, wycinek prasowy, nr zesp. 201, sygn. V/21, 19 699 , k. 24.