Przestrzeń integracji. Catering

Obecny wystrój pałacu wiąże się z prowadzoną w nim działalnością naukową. Podczas wydarzeń kulturalnych, takich jak Pikniki Naukowe, Noce Muzeów, Pikniki Archiwalne oraz otwarte wykłady i wycieczki po gmachu wnętrza Pałacu Staszica stają się dostępne dla zwiedzających.

Na pierwszym piętrze można oglądać kolekcję rzeźb autorstwa Zofii Wolskiej pt. Wybitni uczeni polscy, powstałą w latach 1979-1980. Jak wskazywał Jerzy Madeyski[1], cykl ten cechuje się oszczędniejszymi środkami wyrazu (i był trudniejszy w wykonaniu) od wcześniejszego cyklu dłuta tej artystki pt. Ludzie regionu kieleckiego. W zbiorze eksponatów znajdują się rzeźby głów następujących postaci: Oskar Lange (ekonomista, 1904-1965), Florian Znaniecki (socjolog, 1882-1958), Jan Dembowski (biolog, 1889-1963), Wojciech Rubinowicz (fizyk, 1889-1974), Wojciech Świętosławski (chemik, 1881-1968), Tadeusz Hobler (chemik, 1899-1975), Eugeniusz Pijanowski (chemik, 1906-1974), Ludwik Hirszfeld (lekarz, 1884-1954).

W holu pierwszego piętra, w pobliżu Sali Okrągłego Stołu znajdują się dwa obrazy przedstawiające członków XIX-wiecznego Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz XX-wiecznego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Obraz olejny na płótnie Bronisława Kopczyńskiego z lat 1915–1916 Nadanie dyplomu Onufremu Kopczyńskiemu za „Gramatykę języka polskiego”[2] ukazuje scenę wręczenia medalu Onufremu Kopczyńskiemu w 1816 roku, odmalowaną z wyobraźni przez jego wnuka. Na obrazie ukazane jest wnętrze biblioteki ojców pijarów na ul. Miodowej, w której odbywały się posiedzenia WTPN zanim ulokowało swoje zbiory w kamienicach na Kanonii a następnie w gmachu przy Krakowskim Przedmieściu. Pierwsze wydanie dzieła Kopczyńskiego Grammatyka dla szkół narodowych na klassę II za które został nagrodzony ukazało się w drukarni ojców pijarów w Warszawie w latach 1778-1785 (dlatego przed chłopcem ukazanym w lewym dolnym rogu obrazu znajduje się właśnie ta publikacja). Na portrecie ukazani zostali najznamienitsi członkowie WTPN, ale także przedstawiciele rządu oraz ówczesnej elity. Pośród nich można zauważyć Stanisława Kostkę Potockiego (wręczającego medal Kopczyńskiemu), Stanisława Staszica, Juliana Ursyna Niemcewicza, Bogumiła Lindego, Skorochoda Majewskiego, Wojciecha Szweykowskiego, Abrahama Sterna czy Adama Czartoryskiego (postać siedząca tyłem na fotelu).

Obraz Stanisława Lentza, Pod znakiem Staszica (Portret członków Towarzystwa Naukowego Warszawskiego), znajdujący się na przeciwległej ścianie to portret zbiorowy, noszący ślady wpływu sztuki holenderskiej[3]. Artysta w 1912 roku otrzymał za niego I nagrodę w konkursie na dzieło poświęcone polskiej kulturze, ogłoszonym przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Pośród postaci na portrecie znajdują się Zdzisław Dmochowski (doktor nauk medycznych), Józef Mikołaj Potocki (członek honorowy i protektor TNW, kolekcjoner-podróżnik), Gabriel Korbut (polonista, literaturoznawca, bibliofil), Jan Karol Kochanowski (historyk, późniejszy rektor uniwersytetu), Franciszek Pułaski (historyk, historyk literatury), Erazm Majewski (archeolog, filozof), Aleksander Jabłonowski (historyk), Samuel Dickstein (matematyk), Bronisław Chlebowski (literaturoznawca), Jan Lewiński (geolog), Władysław Smoleński (historyk).

W sąsiedztwie antresoli znajduje się murowana tablica upamiętniająca członków Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, zmarłych i poległych w latach 1939-1945[4]. Z kolei na schodach w holu głównym ulokowane jest popiersie Staszica odlane w Białogonie w roku 1931 z maski pośmiertnej, którą – jak wskazywał Jan Główka – prawdopodobnie sporządził Vincentini[5] a także w oparciu o model przygotowany przez Pawła Malińskiego. Popiersia odlane z tego samego modelu znajdują się także w innych miejscach w Polsce, m. in. na grobie Staszica na warszawskich Bielanach. Postać w robotniczym stroju stojąca na tle koła zębatego, przy kowadle z młotem i płonącą pochodnią w dłoniach, wyobrażona na postumencie ma związek z pomnikami pracy, których alegorie stanowiły temat płaskorzeźb Malińskiego wykonywanych na polecenie Staszica (Pomnik Budowniczych Szosy Brzeskiej czy dekoracja fasady dawnego Pałacu Mostowskich w postaci płaskorzeźb wyobrażających Rolnictwo, Budownictwo, Przemysł i Handel).

W czasach świetności gmachu (1823-1831) sale pierwszego piętra połączone były gabinetami i przejściami stanowiącymi galerie, w których zostały wyeksponowane zbiory i obrazy należące do kolekcji Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Dzisiaj tego typu przestrzeń ekspozycyjną stanowi w pałacu głownie hol pierwszego piętra, poszczególne rozwiązania nawiązujące do stylistyki corazziańskiej można z kolei podziwiać zarówno w przestrzeni ogólnie dostępnej, jak i we wnętrzach sal konferencyjnych.

W 1824 roku odbyło się pierwsze otwarte posiedzenie w pałacu (pierwsze zamknięte posiedzenie członków WTPN w gmachu to rok 1823). Publiczność przybyła do pałacu zaprojektowanego jako „dom” Towarzystwa mogła zwiedzać gabinety, galerie oraz przestrzenie muzealne.

Do niezwykle ciekawego rozwiązania architektonicznego, wówczas pierwszego w Polsce, należały schody w stylu włoskim, usytuowane z boku holu i zrobione z krajowego marmuru chęcińskiego. Zarówno posadzka, jak i poręcz z balustradą stanowiły przemyślany komponent architektury wnętrza. Corazziański układ klatki został zniesiony wraz z przebudową pałacu na cerkiew i gimnazjum z internatem według projektu Władimira Pokrowskiego, kiedy to przeniesiono klatkę na oś budynku przy południowej ścianie i utworzono za jej pomocą bezpośrednie połączenie holu z cerkwią na drugim piętrze. Obecna postać klatki jest rozwiązaniem wprowadzonym w czasie odbudowy gmachu w latach 20. XX wieku pod kierunkiem Mariana Lalewicza. Utrzymana częściowo w swojej głównej konstrukcji i wzbogacona o węzeł komunikacyjny przed salą Lustrzaną przez Piotra Biegańskiego w czasie odbudowy powojennej, stanowi dzisiaj fragment przestrzeni zabytkowej.

W XIX-wiecznym gmachu, oprócz zbiorów bibliotecznych i obiektów przekazanych WTPN przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego znajdowały się także bogate kolekcje przynależące do różnych dziedzin. Na podstawie raportów z konfiskaty opracowanych przez Zofię Strzyżewską[6] można określić, że po likwidacji Towarzystwa decyzją cara wywieziono z pałacu około czterysta obiektów w postaci popiersi, kamieni litograficznych i przedmiotów starożytnych. Zbiory liczyły tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt przedmiotów z zakresu zoologii, sześć tysięcy trzysta pięćdziesiąt obrazów, rysunków, grafik i nut muzycznych, cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt przedmiotów z zakresu botaniki, ponad cztery tysiące sto czterdzieści medali i monet, pięćset dwadzieścia sztuk broni z oprzyrządowaniem. Ponadto skonfiskowano około dziewiętnaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt przedmiotów z zakresu mineraologii, trzydzieści cztery instrumenty fizyczne i matematyczne oraz pięćset dwadzieścia blach rytowniczych i stempli. Prace Aleksandra Kraushara[7], dają z kolei wyobrażenie o tym, jak wyglądało wyposażenie pałacu w czasach działalności WTPN: „W atrium, przy schodach ustawione były wykopaliska doniosłości archeologicznej, figura zwana w podaniu ludowem Babą chęcińską, prawdopodobnie wyobrażenie bożka z piaskowca, odkopany we wsi Lesznolowa, przy biciu traktu radomskiego, rycerz konający z ciemnożółtego marmuru, kamienne płyty z herbami polsko-litewskimi, olbrzymia maska z piaskowca, odłamek kariatydy, pochodzący z jakiegoś starożytnego gmachu. W przedsieniu widniała tablica marmurowa, z wykutą proklamacją Fryderyka Augusta, księcia warszawskiego z 23 września 1807 r. U spodu jej czytano napis: Ku wiekuistej pamięci najlepszego króla, pamiątka niniejsza wystawiona przez posłów sejmowych, pod laską marszałka, Stanisława Sołtyka, w r. 1811”. Obiekty te, eksponowane w przedsionku przy schodach prowadzących na pierwsze piętro monografista WTPN określał jako „nadesłane Towarzystwu różne starożytne zabytki, które, jakkolwiek ze względu na liche obrobienie i uszkodzenie nie mają w oczach artystów wartości, lecz cenione były przez patriotów, jako przypomnienie przeszłości”[8].

Dobór obiektów muzealnych, pomników, rzeźb i dzieł sztuki oraz ekspozycji prezentowanych w poszczególnych gabinetach nie był przypadkowy – bibliotekę projektował Fryderyk Skarbek, zbrojownię i Salę Dąbrowskiego Zygmunt Vogel, projekt pomnika Kopernika łączył się z ideą działalności WTPN. Obiekty i przedmioty były nośnikami znaczeń, stanowiły kolekcje cenne dla polskiej kultury, nierzadko występując w murach Pałacu Stasica także w roli symboli.

Aleksandra Wójtowicz

Organizacja wydarzeń publicznych w salach pałacu łączy się z ofertą obsługi cateringowej. Istnieje możliwość zorganizowania bufetu w postaci szwedzkiego stołu w przestrzeni sąsiadującej z salami konferencyjnymi.
Głównym zleceniobiorcą jest Restauracja Pałacu w Jabłonnie, będącego miejscem zjazdów i konferencji Polskiej Akademii Nauk. Ponadto istnieje możliwość zorganizowania w zabytkowej restauracji mieszczącej się gmachu Pałacu w Jabłonnie bankietu towarzyszącego wydarzeniom organizowanym w Pałacu Staszica. Menu dostępne na miejscu podlega indywidualnym ustaleniom pod kątem danej oferty cateringowej.
W północno-zachodniej, parterowej części Pałacu Staszica znajduje się kawiarnia „Kopernik” . Jej oferta obejmuje zarówno możliwość organizacji imprez okolicznościowych na miejscu (lokal mieści około 60 osób i posiada 34 miejsca siedzące), jak i obsługę cateringową na terenie pałacu. Istnieje możliwość ustalenia indywidualnego zamówienia. Menu stałe dostępne jest w kawiarni.